Felieton. Jak pisać felieton?
Felieton jest gatunkiem publicystycznym, tzn. porusza aktualne problemy, godne uwagi i komentarza. Winien zwrócić uwagę czytelników i zaangażować ich w rozwiązanie problemu. Jednocześnie jednak dobór środków stylistycznych i kompozycja tekstu pozwala nadać mu znamiona literackości. Można go więc zaliczyć do nurtu publicystyki zorientowanej literacko.
W porównaniu z esejem (zob. esej) cechuje się: mniejszym rozmiarem i aktualnością tematyki.
Znani felietoniści:
I. Kraszewski, H. Sienkiewicz, B. Prus, T. Boy-Żeleński, A. Słonimski, K. Toeplitz, D. Passent, J. Waldorff, W. Szymborska, M. Ogórek, J. Pilch, J. Szczepkowska
Rodzaje felietonów:
Pierwsza typologia felietonów:
- felieton asocjacyjny – komentuje rzeczywistość w żartobliwy, satyryczny sposób
- felieton dyskursywny – komentuje, argumentuje, wprowadza anegdoty,
- felieton udramatyzowany – osią konstrukcyjną jest dialog
- felieton fabularny - wykorzystuje chwyty literackie
Druga typologia felietonów:
- obyczajowy
- literacki
- satyryczny
- kronika tygodniowa (cotygodniowe felietony w satyryczny sposób przedstawiające aktualne wydarzenia, problemy polityczne, społeczne, obyczajowe)
Cechy felietonu:
- aktualna tematyka
- tematyczna dowolność (felieton nie ma ograniczeń tematycznych)
- stylistyczna swoboda wypowiedzi (chętnie sięga po różne style, po artystyczne środki wyrazu, po ironię, satyrę, paszkwil, groteskę, kalambury i wszystkie inne gatunki wypowiedzi) – często prowadząca do kontaminacji różnych form, stylów, etc.
- dowolność kompozycyjna
- subiektywizm
- indywidualizacja stylu wypowiedzi
- konceptyzm, zaskakujące pomysły (felieton powinien zaskoczyć odbiorcę)
- żywiołowość, barwność
- lekkość stylu
- osobistość (autor wybiera ważki dla niego temat, dzieli się z czytelnikiem opinią, skojarzeniami, obnaża swoje zdolności analityczne, chwali się swoją wnikliwością)
- krytyczne spojrzenie na rzeczywistość
- zaangażowanie czytelników, nakłonienie ich do aktywności
- cykliczność (na ogół felietony sa publikowane systematycznie w czasopismach i dziennikach)
- artyzm służy celom publicystycznym
Jak pisać felieton - etapy
1. Wybór tematu felietonu
w żadnym wypadku nie może być neutralny dla autora. Jeśli potrafisz zachować obiektywizm, to lepiej wybierz inny. Wybrany temat musi również umożliwić autorowi dokonanie uogólnień na inne przypadki.
2. Wybór adresata felietonu
z pozoru banalny, jednak w gruncie rzeczy - kluczowy. To wybór adresata determinuje (przynajmniej powinien) ukształtowanie stylistyczne, kompozycyjne i kulturowe felietonu. (Pisząc do prostego człowieka, nie wymagaj od niego znajomości np. Boskiej komedii Dantego, nie karz mu zbyt wiele sie domyślać, bo twój tekst najzwyczajniej w świecie odrzuci).
3. Wybór celu felietonu
wszystko co mówisz, co piszesz jest komunikatem, który został wysłany przez kogoś do kogoś w jakimś celu. Musisz na tym etapie odpowiedzieć sobie na pytanie: po co Ty chcesz do wybranego Adresata napisać Tekst o takim, a takim problemie? Co chcesz w ten sposób osiągnąć?
4. Wybór formy felietonu:
- satyryczny - na ogół wymaga czytelnika oczytanego, inteligentnego (istnieje ryzyko nie rozpoznania ironii), chyba, że jest to jarmarczny, niewyszukany humor.
- logiczny - wymaga zdecydowanie czytelnika ze skłonnościami do logicznego myslenia, o otwartym umyśle, dopuszczającym inne racje.
- emocjonalny - trafi do każdego, najłatwiej do kobiet - istot zdecydowanie bardziej wrażliwych niż mężczyźni
Bibliografia:
- Bortnowski S., Warsztaty dziennikarskie, STENTOR 2003.
- Głowiński M., Felieton, w: Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska, Sławiński J., Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2000, s. 152.
- Głowiński M., Kronika tygodniowa, w: Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska, Sławiński J., Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2000, s. 264.
- Kuziak M., Rzepczyński S., Kasterski R., Jak pisać po polsku?, Bielsko-Biała, Park, 2004.
- Stasiński P., Poetyka i pragmatyka felietonu, 1982.
- Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin, 2004.
- Wolny-Zmorzyński K., Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język. WAiP 2003.